Ćwiczenia mięśni oddechowych u dzieci i dorosłych z chorobami nerwowo-mięśniowymi
Choroby nerwowo-mięśniowe charakteryzują się postępującą utratą siły mięśniowej. Zjawisko to dotyczy również mięśni oddechowych. W przypadku zajęcia mięśni oddechowych w obrazie choroby pojawiają się zaburzenia wentylacji, dochodzi do redukcji pojemności życiowej i niedobór rozszerzania ściany klatki piersiowej w cyklu oddechowym. Typowymi objawami są duszność, przyspieszenie oddechu, włączanie dodatkowych mięśni oddechowych, paradoksalne oddychanie, trudności w odkrztuszaniu i infekcje dróg oddechowych. Spadek wydolności mięśni oddechowych redukuje wpływa na funkcjonowanie ograniczając wydolność w czynnościach codziennych i pogarszając jakość życia.
Przekonanie, że mięśnie oddechowe należą do mięśni szkieletowych, których działanie można poprawić poprzez ćwiczenia leży u podstaw stosowania ćwiczeń terapeutycznych mięśni oddechowych. Niektóre techniki ćwiczeń zmierzają do poprawy siły i wytrzymałości mięśni wdechowych i wydechowych. Trening siłowy mięśni wdechowych lub wydechowych opiera się na stosowaniu obciążeń większymi oporami w warunkach niskiego przepływu powietrza przez drogi oddechowe, podczas gdy trening wytrzymałościowy obejmuje ćwiczenia tych grup w warunkach niskich oporów i wysokiego przepływu.
Niedobór wiedzy co do skuteczności ćwiczeń mięśni oddechowych u osób z chorobami nerwowo-mięśniowymi stał się przyczyną przeglądu Cochrane mającego na celu zebranie dostępnych dowodów na skuteczność i bezpieczeństwo ćwiczeń mięśni oddechowych w tej populacji.
Zidentyfikowano 11 randomizowanych badań kontrolowanych z udziałem 250 pacjentów ze stwardnieniem zanikowym bocznym, dystrofią mięśniową Duchenne'a, dystrofią mięśniową Beckera, dystrofią mięśniową kończynowo-obręczową i miastenią.
Uzyskane dowody mają jakość zredukowaną w wyniku różnorodności badanych grup, protokołów i narzędzi pomiarowych. Ćwiczenia mięśni oddechowych mogą powodować pewną poprawę czynności płuc u pacjentów ze stwardnieniem zanikowym bocznym i dystrofią Duchenne'a. Wpływ ćwiczeń mięśni oddechowych na fizyczne funkcjonowanie i jakość życia jest niepewny, ale ten aspekt był badany jedynie u pacjentów ze stwardnieniem zanikowym bocznym. W badaniach nie stwierdzono, czy ćwiczenia mięśni oddechowych mają efekt profilaktyczny w postaci redukcji częstości nieplanowanych hospitalizacji z powodu infekcji oddechowych lub zaostrzenia niewydolności oddechowej. W podsumowaniu Autorzy przeglądu stwierdzili, że ćwiczenia mięśni oddechowych mogą poprawić wydolność płuc i siłę mięśni oddechowych w niektórych chorobach nerwowo-mięśniowych, ale badania nie wykazały znaczącego wpływu na funkcjonowanie fizyczne i jakość życia.
Ćwiczenia gibkości u osób dorosłych z fibromialgią
Fibromialgia to stan zdrowia, w którym występuje uogólniony przewlekły ból ciała trwający co najmniej trzy miesiące. Częstość występowania fibromialgii w populacji światowej wynosi 2,7%, zaś stosunek kobiet do mężczyzn 3: 1. Pacjenci doświadczają problemów w funkcjonowaniu fizycznym, takich jak zmęczenie, poczucie sztywności, rozległa tkliwość mięśni, zaburzenia równowagi, spadek napędu (w tym popędu seksualnego) oraz nadwrażliwość na dotyk, hałas, jasne światło, zapachy i zimno. Mogą towarzyszyć zaburzenia funkcji poznawczych (uwagi, pamięci) i psychicznych (spadek nastroju, zaburzenia snu, lęk, depresja). Problemy te prowadzą do obniżenia jakości życia, utraty wydajności w działaniu, spadku szansy uzyskania lub utrzymania pracy za wynagrodzeniem i innych form niepełnosprawności. Zdarzenie traumatyczne może wyzwolić fibromialgię poprzez uaktywnienie predyspozycji genetycznej w wyniku nieprawidłowej reakcji stresowej osi podwzgórze-przysadka. Istnieje potrzeba opracowania skutecznej niefarmakologicznej strategii zindywidualizowanego postępowania jako leczenia pierwszego rzutu.
Ćwiczenia zmierzające do zwiększenia lub utrzymania zakresu ruchomości dużych połączeń stawowych (barki, biodra, kolana, stawy skokowe, kręgosłup), poprawienia stabilności postawy, równowagi, siły mięśni, redukcji sztywności, poprawienia ogólnej funkcji fizycznej i sprawności psychicznej mogą być przydatne u pacjentów z fibromialgią. Ćwiczenia te są przedmiotem badań na coraz większych grupach osób z fibromialgią, a zastosowanie wynikających z nich wytycznych może prowadzić do realnych korzyści.
Celem przeglądu Cochrane jest ocena korzyści i skutków ubocznych ćwiczeń gibkości u dorosłych z fibromialgią. Zidentyfikowano 12 randomizowanych badania kontrolowanych z siedmiu krajów, z udziałem 743 osób. Średni wiek w badanej populacji wynosił 48,6 lat. W siedmiu badaniach uczestniczyły wyłącznie kobiety. Za ćwiczenia gibkości przyjęto ćwiczenia rozciągające dużych grup mięśniowych wykonywane w pełnym zakresie ruchu. Ćwiczenia były realizowane w warunkach domowych i odbywały się pod nadzorem terapeuty lub bez. Długość badanych programów ćwiczeń wynosiła 4-20 tygodni, zalecona częstość wykonywania 1-3 razy dziennie przez 40-60 minut. Czas pojedynczego rozciągnięcia mięśni wynosił 6-60 sekund, jednak informacji o intensywność rozciągania w większości publikacji nie podano.
Efekt ćwiczeń gibkości porównywano z brakiem leczenia, programem ćwiczeń aerobowych środowisku suchym, ćwiczeniami oporowymi lub innymi interwencjami. Główne porównanie dotyczyło ćwiczeń gibkości i ćwiczeń aerobowych. Do najważniejszych wyników zaliczono: jakość życia związaną ze zdrowiem (HRQoL), intensywność bólu, sztywność, męczliwość i funkcjonowanie fizyczne. Subiektywne parametry mierzono w skali od 0 do 100 przy użyciu swoistego kwestionariusza funkcji Fibromyalgia Impact Questionnaire (FIQ). Wyższe wartości pomiarów wskazywały na gorsze funkcjonowanie. Analizowano również zdarzenia niepożądane odnotowując wycofanie się pacjenta z programu i skutki uboczne w postaci np. obrzęku lub zapalenia ścięgien.
W porównaniu z ćwiczeniami aerobowymi ćwiczenia gibkości okazały się przynosić niewielką korzyść po 8–20 tygodniach. Wyniki uzyskane przez uczestników ćwiczeń gibkości wskazywały na męczliwość o 4% niższą, zaś sztywność o 30% niższą, jakość życia związaną ze zdrowiem jako o 4% gorszą, funkcjonowanie fizyczne o 6% gorsze, zaś intensywność bólu o 5% wyższą w porównaniu do grupy kontrolnej. Odsetek osób wycofujących się z programu leczenia był zbliżony w obu grupach. Informacje o innych skutkach ubocznych były skąpe; w jednym badaniu odnotowano epizod lokalnego obrzęku w przebiegu zapalenia ścięgien, jednak nie wykazano jednoznacznego związku tego rozpoznania z ćwiczeniami gibkości.
Jakość uzyskanych dowodów wahała się między niską a bardzo niską z powodu niskiej liczebności badanych grup oraz wysokie ryzyko stronniczości. Odnotowano brak pewności co do długoterminowych efektów ćwiczeń rozciągających i relatywną dobrą tolerancję ćwiczeń z podobnymi wskaźnikami wycofania się z badania w grupach interwencji i kontrolnej i rzadkimi zdarzeniami niepożądanymi. W przyszłych badaniach nad skutecznością ćwiczeń gibkości u pacjentów z fibromialgią autorzy przeglądu rekomendują kalkulowanie mocy próby, dokładne odnotowywanie charakterystyki badanych grup i uwzględnianie szczegółowych informacji na temat interwencji stosowanych w grupach badanych i kontrolnych.
